Fizjoterapia jest jednym z najszybciej rozwijających się działów współczesnej medycyny. Metody lecznicze wchodzące w zakres fizjoterapii stosuje się powszechnie w zakładach służby zdrowia i uzdrowiskach, a ponadto w działaniach na rzecz sportu, kosmetologii i rekreacji. Zabiegi fizjoterapeutyczne odgrywają szczególną rolę w rehabilitacji w ostatnim etapie leczenia, prowadząc do osiągnięcia przez pacjenta optymalnego stanu zdrowia.
Bardzo duże znaczenie dla jak najlepszego wykorzystania potencjału leczniczego fizjoterapii ma określenie jej miejsca w medycynie.
Podręcznik został napisany przez specjalistów z poszczególnych dziedzin medycyny klinicznej. Uwzględniono w nim najnowsze osiągnięcia i możliwości fizjoterapii klinicznej.
Podręcznik adresowany jest do studentów medycyny oraz fizjoterapii na wszystkich poziomach kształcenia, lekarzy wszystkich specjalności stosujących metody fizjoterapeutyczne, a także do fizjoterapeutów.

I. PODSTAWY FIZJOTERAPII

FIZYKOTERAPIA

1. Elektroterapia

1.1. Wpływ prądu elektrycznego na tkanki

1.1.1. Reakcja mięśni i nerwów na prąd elektryczny

1.1.2. Wpływ elektroterapii na odczuwanie bólu

1.1.3. Wpływ prądu elektrycznego na naczynia

1.2. Ogólne zasady elektroterapii

1.3. Elektroterapia prądem stałym

1.3.1. Galwanizacja

1.3.2. Jonoforeza

1.3.3. Kąpiele elektryczno-wodne

1.4. Elektroterapia prądami małej częstotliwości

1.4.1. Prawidłowa i patologiczna reakcja mięśni na impulsy elektryczne

1.4.2. Elektrodiagnostyka

1.4.3. Elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa

1.4.4. Prądy diadynamiczne

1.4.5. Prądy Träberta (Ultra Reiz)

1.4.6. Metoda TENS

1.4.7. Prądy wysokonapięciowe (HV)

1.4.8. Mikroamperowa stymulacja (MES)

1.5. Elektroterapia prądami średniej częstotliwości

1.5.1. Modulowane prądy średniej częstotliwości

1.5.2. Terapia energotonowa (HiToP)

1.5.3. Terapia wysokotonowa (TWT)

1.6. Prąd wielkiej częstotliwości

1.7. Przeciwwskazania do stosowania elektroterapii

1.8. Aparaty wielofunkcyjne

2. Pole elektromagnetyczne

2.1. Zmienne pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

2.1.1. Diatermia krótkofalowa

2.1.2. Diatermia mikrofalowa

2.1.3. Przeciwwskazania do stosowania diatermii

2.2. Zmienne pole magnetyczne małej częstotliwości

2.2.1. Magnetoterapia

2.2.2. Magnetostymulacja

2.2.3. Magnetoledoterapia

3. Fototerapia

3.1. Biofizyczne procesy zachodzące w tkance pod wpływem światła

3.2. Promieniowanie podczerwone

3.3. Promieniowanie widzialne

3.4. Terapia światłem podczerwonym i widzialnym

3.5. Promieniowanie nadfioletowe

3.5.1. Biologiczne działanie promieniowania nadfioletowego

3.5.2. Terapia promieniowaniem nadfioletowym

3.5.3. Wskazania i przeciwwskazania do naświetlań

3.6. Promieniowanie słoneczne

3.7. Laseroterapia

3.7.1. Biofizyczne oddziaływanie promienia laserowego

3.7.2. Biostymulacja laserowa (LLLT)

3.7.3. Biostymulacja termiczna (HILT)

4. Ultradźwięki

4.1. Biologiczne oddziaływanie ultradźwięków na tkankę

4.1.1. Efekt miejscowy działania ultradźwięków

4.1.2. Efekt ogólny działania ultradźwięków

4.2. Metodyka zabiegów ultradźwiękowych

4.2.1. Substancje sprzęgające

4.2.2. Sposoby prowadzenia głowicy

4.2.3. Dobór parametrów zabiegowych

4.2.4. Zasady wykonywania zabiegów ultradźwiękowych

4.2.5. Wskazania i przeciwwskazania do zabiegów ultradźwiękowych

4.3. Wprowadzanie substancji aktywnych biologicznie za pomocą fali ultradźwiękowej (ultrafonoforeza)

4.3.1. Leki stosowane w zabiegach ultrafonoforezy

4.3.2. Wskazania i przeciwwskazania do zabiegów ultrafonoforezy

4.4. Terapie łączone, kojarzące ultradźwięki z innymi zabiegami

5. Terapia falami uderzeniowymi

6. Inhalacje

6.1. Aparatura inhalacyjna

6.2. Przykładowe leki stosowane w postaci inhalacji układu oddechowego

7. Termoterapia

7.1. Podstawy biofizyczne termoterapii

7.1.1. Człowiek w środowisku cieplnym

7.1.2. Termoregulacja w organizmie człowieka

7.2. Termoterapia ciepłem

7.2.1. Sauna fińska

7.2.2. Sauny parowe

7.2.3. Zabiegi parafinowe

7.2.4. Przeciwwskazania do stosowania zabiegów ciepłem

7.3. Termoterapia zimnem (krioterapia)

7.3.1. Wpływ zimna na organizm człowieka

7.3.2. Miejscowa terapia zimnem

7.3.3. Fizjoterapia zimnem całego ciała (kriokomora)

8. Hydroterapia

8.1. Wpływ zabiegów wodoleczniczych na organizm człowieka

8.2. Metody wykonywania zabiegów hydroterapeutycznych

8.2.1. Kąpiele

8.2.2. Półkąpiele

8.2.3. Natryski

8.2.4. Polewania

8.2.5. Zmywania i nacierania

8.2.6. Zawijania

8.2.7. Okłady

8.2.8. Płukania

9. Lecznictwo uzdrowiskowe

9.1. Wody lecznicze

9.1.1. Kąpiele w wodach leczniczych

9.1.2. Kuracje pitne wodami zdrojowymi (krenoterapia)

9.1.3. Aerozoloterapia wodami zdrojowymi

9.2. Subterranoterapia

9.3. Peloidoterapia

9.3.1. Borowiny

9.3.2. Tworzywa o charakterze osadów mineralnych

9.4. Klimatoterapia

9.5. Inne formy terapii stosowane w uzdrowisku

9.6. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego

PODSTAWY KINEZYTERAPII

10. Zadania kinezyterapii

11. Przygotowanie do zabiegów kinezyterapeutycznych

11.1. Badanie zakresu ruchów w stawach

11.2. Badanie wymiarów kończyn

11.3. Badanie siły mięśni

12. Pomieszczenia przeznaczone do ćwiczeń kinezyterapeutycznych

12.1. Sprzęt kinezyterapeutyczny

13. Formy kinezyterapii

13.1. Rodzaje ćwiczeń

13.1.1. Ćwiczenia bierne

13.1.2. Ćwiczenia czynne

13.1.3. Ćwiczenia w wodzie

13.1.4. Ćwiczenia specjalne

13.2. Metody leczniczego usprawniania

MASAŻ

14. Mechanizmy działania masażu

15. Pozycje ułożeniowe do masażu

16. Techniki masażu

17. Zasady masażu

18. Metodyka masażu w wybranych stanach chorobowych

18.1. Zespół bólowy dolnego odcinka kręgosłupa

18.2. Zaparcia

18.3. Zaburzenia funkcji nerwów obwodowych

18.4. Przywracanie ruchomości w klatce piersiowej i poprawa dystrybucji krwi w drzewie oskrzelowym

18.5. Bóle kręgosłupa w okresie ciąży

18.6. Zespół bolesnego barku

18.7. Zaburzenia napięcia spoczynkowego mięśni w przypadku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego

18.8. Wysiłkowe nietrzymanie moczu

18.9. Reumatoidalne zapalenie stawów

18.10. Łagodny przerost gruczołu krokowego

18.11. Bolesne miesiączki

II. FIZJOTERAPIA KLINICZNA

1. Fizjoterapia w chorobach naczyń obwodowych

1.1. Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych

1.2. Żylaki i owrzodzenia żylakowe

1.3. Klasyfikacje chorób naczyń obwodowych

1.3.1. Klasyfikacja zaburzeń krążenia obwodowego naczyń tętniczych kończyn dolnych wg Fontaina

1.3.2. Klasyfikacja kliniczna choroby żylakowej kończyn dolnych

1.4. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego

1.5. Cele fizjoterapeutyczne

1.6. Programy fizjoterapeutyczne

1.6.1. Miażdżycowe stwardnienie naczyń kończyn dolnych

1.6.2. Żylaki podudzi, przewlekła niewydolność żylna, owrzodzenia

1.6.3. Obrzęki limfatyczne (bez owrzodzeń) – słoniowacizna

2. Fizjoterapia w rehabilitacji kardiologicznej

2.1. Zasady kwalifikowania do ćwiczeń fizycznych w rehabilitacji kardiologicznej. Ocena ryzyka wykonywania ćwiczeń

2.1.1. Inne czynniki zwiększające ryzyko związane z wykonywaniem ćwiczeń fizycznych

2.2. Rola badania wysiłkowego w rehabilitacji kardiologicznej

2.2.1. Przeciwwskazania do wykonania badania wysiłkowego

2.2.2. Stany, w których indywidualnie rozważamy celowość i potrzebę wykonania próby wysiłkowej

2.2.3. Wskazania do przerwania próby wysiłkowej

2.2.4. Protokóły badań wysiłkowych

2.2.5. Dane składające się na wynik próby wysiłkowej

2.2.6. Sześciominutowy test marszowy

2.2.7. Badanie spiroergometryczne

2.3. Zasady programowania ćwiczeń fizycznych w rehabilitacji kardiologicznej

2.3.1. Rodzaje ćwiczeń

2.3.2. Intensywność

2.3.3. Czas trwania i częstotliwość treningu

2.3.4. Komponenty sesji treningowej

2.3.5. Zasady nadzoru nad pacjentem w trakcie treningu

2.3.6. Przeciwwskazania do ćwiczeń, wskazania do przerwania lub zmniejszenia intensywności programu treningowego

2.4. Specyficzne problemy rehabilitacji pacjentów z chorobą niedokrwienną serca

2.4.1. Rehabilitacja po ostrym zespole wieńcowym

2.4.2. Odrębności ćwiczeń fizycznych u pacjentów ze stabilną dławicą piersiową

2.4.3. Rehabilitacja po zabiegu pomostowania aortalno-wieńcowego

2.5. Nadciśnienie tętnicze

2.6. Odrębności leczenia usprawniającego pacjentów z wadami serca

2.7. Ćwiczenia u chorych z niewydolnością serca

2.8. Ćwiczenia u pacjentów po transplantacji serca

2.9. Ćwiczenia u pacjentów z wszczepionym stymulatorem lub kardiowerterem-defibrylatorem (ICD)

3. Fizjoterapia w cukrzycy i otyłości

3.1. Fizjoterapia w diabetologii

3.1.1. Klasyfikacja cukrzycy

3.1.2. Cele fizjoterapeutyczne leczenia chorych na cukrzycę

3.1.3. Rola wysiłku fizycznego w leczeniu cukrzycy

3.1.4. Wskazania do leczenia uzdrowiskowego

3.1.5. Przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego cukrzycy

3.1.6. Programy fizjoterapeutyczne w przewlekłych powikłaniach cukrzycowych

3.1.7. Prewencja pierwotna cukrzycy

3.2. Fizjoterapia w otyłości

3.2.1. Klasyfikacja otyłości

3.2.2. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego

3.2.3. Cele fizjoterapeutyczne leczenia otyłości

3.2.4. Fizjoterapeutyczne leczenie otyłości

3.2.5. Fizjoterapia w prewencji otyłości

4. Fizjoterapia w endokrynologii

4.1. Wybrane choroby przysadki mózgowej

4.1.1. Prolaktinoma

4.1.2. Akromegalia

4.2. Choroby tarczycy

4.2.1. Nadczynność tarczycy

4.2.2. Niedoczynność tarczycy

4.2.3. Postacie subkliniczne chorób tarczycy

4.2.4. Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu chorób tarczycy

4.3. Choroby nadnerczy

4.3.1. Niedoczynność kory nadnerczy

4.3.2. Nadczynność kory nadnerczy

4.4. Problemy wspólne dla wielu gruczołów endokrynnych

4.4.1. Hirsutyzm

4.4.2. Przypadkowiaki

5. Fizjoterapia w ginekologii i w problemach rozrodu

5.1. Znany i domniemany mechanizm oddziaływania zabiegów fizjoterapeutycznych i balneologicznych na czynność układu rozrodczego kobiety

5.1.1. Leczenie zaburzeń cyklu miesiączkowego

5.1.2. Przekwitanie

5.2. Miejscowe działanie zabiegów oziębiających i nagrzewających

5.3. Pooperacyjna rehabilitacja uzdrowiskowa

5.4. Leczenie stanów zapalnych narządów płciowych kobiety

5.5. Zapalenie przydatków macicy

5.6. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy

5.7. Zapalenie szyjki macicy i pochwy

5.8. Niepłodność

5.9. Metody fizjoterapeutyczne stosowane w chorobach narządów rozrodczych kobiety

6. Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii

6.1. Ogólne zasady usprawniania w neurologii

6.2. Rehabilitacja w chorobach naczyniowych mózgu – udar mózgu

6.2.1. Udary niedokrwienne mózgu

6.2.2. Krwotok mózgowy

6.2.3. Krwotok podpajęczynówkowy

6.2.4. Standardy postępowania rehabilitacyjnego w stanach poudarowych mózgu

6.3. Oddział udarowy

6.3.1. Skale diagnostyczne

6.3.2. Badania diagnostyczne

6.4. Neurorehabilitacja osób po urazach czaszkowo-mózgowych

6.4.1. Cele neurorehabilitacji po urazach czaszkowo-mózgowych

6.4.2. Etapy neurorehabilitacji po urazach czaszkowo-mózgowych

6.4.3. Rehabilitacja przyłóżkowa pacjenta po urazie czaszkowo-mózgowym

6.4.4. Wczesna rehabilitacja pozałóżkowa pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych

6.5. Neurorehabilitacja po urazach rdzenia kręgowego

6.5.1. Fazy rehabilitacji

6.5.2. Systemy aktywnej rehabilitacji

6.5.3. Powikłania po urazach rdzenia kręgowego

7. Fizjoterapia w ortopedii i traumatologii

7.1. Fizjoterapia w najczęściej spotykanych schorzeniach narządu ruchu

7.1.1. Dysplazja rozwojowa i zwichnięcie stawu biodrowego

7.1.2. Wrodzona stopa końsko-szpotawa

7.1.3. Kręcz szyi

7.1.4. Nierówna długość kończyn

7.1.5. Choroba zwyrodnieniowo-zniekształcająca stawów

7.2. Fizjoterapia w traumatologii narządu ruchu

7.2.1. Uwarunkowania niezależne od leczącego

7.2.2. Uwarunkowania zależne od leczącego

8. Fizjoterapia w otorynolaryngologii

8.1. Górne drogi oddechowe

8.1.1. Aerozoloterapia górnych dróg oddechowych

8.1.2. Wskazania do aerozoloterapii w chorobach górnych dróg oddechowych

8.1.3. Termoterapia

8.1.4. Hydroterapia

8.1.5. Światłolecznictwo

8.1.6. Elektroterapia

8.2. Narząd słuchu i równowagi

8.2.1. Szumy uszne

8.2.2. Niedosłuch i głuchota

8.2.3. Zaburzenia równowagi

9. Fizjoterapia w reumatologii

9.1. Formy fizjoterapii stosowanej w reumatologii i drogi ich działania

9.1.1. Fizykoterapia

9.1.2. Kinezyterapia

9.1.3. Medycyna uzdrowiskowa

9.2. Fizjoterapia wybranych chorób reumatycznych

9.2.1. Reumatoidalne zapalenie stawów

9.2.2. Zapalenie wielomięśniowe (polymyositis – PM)

9.2.3. Polimialgia reumatyczna

9.2.4. Twardzina uogólniona (systemic sclerosis)

9.2.5. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

9.2.6. Łuszczycowe zapalenie stawów

9.2.7. Choroba zwyrodnieniowa stawów

9.2.8. Dna moczanowa

9.2.9. Chondrokalcynoza (pseudodna)

9.2.10. Osteoporoza

9.2.11. Zmiany reumatyczne pozastawowe

9.2.12. Entezopatie i zapalenia okołostawowe

9.2.13. Fibromialgia

10. Fizjoterapia w gastroenterologii

10.1. Choroby gastroenterologiczne, w których stosuje się fizjoterapię

10.2. Formy fizjoterapii wykorzystywane w leczeniu chorób przewodu pokarmowego

10.2.1. Fizykoterapia

10.2.2. Wody lecznicze

10.2.3. Peloidy

10.2.4. Klimatoterapia

10.3. Fizjoterapia wybranych schorzeń gastroenterologicznych

10.3.1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

10.3.2. Przewlekłe zapalenia błony śluzowej żołądka

10.3.3. Dyspepsja

10.3.4. Nieswoiste zapalenia jelit

10.3.5. Schorzenia okołoodbytnicze

10.3.6. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego – zespół jelita drażliwego

10.3.7. Choroby dróg żółciowych

10.3.8. Przewlekłe zapalenie trzustki

11. Rehabilitacja w chorobach płuc i torakochirurgii

11.1. Anatomia topograficzna

11.2. Choroby ściany klatki piersiowej i narządów wymagające leczenia chirurgicznego

11.2.1. Złośliwy nowotwór przełyku

11.2.2. Guzy śródpiersia

11.2.3. Zniekształcenia klatki piersiowej

11.2.4. Następstwa urazów klatki piersiowej

11.2.5. Odma opłucnowa

11.2.6. Płyn w jamie opłucnej

11.2.7. Ropniak opłucnej

11.2.8. Przepuklina płucna

11.2.9. Choroby opłucnej

11.2.10. Choroby płuc

11.2.11. Choroby śródpiersia

11.3. Metody leczenia

11.3.1. Operacyjne otwarcie klatki piersiowej – torakotomia

11.3.2. Przecięcie mostka – sternotomia

11.3.3. Wziernikowanie śródpiersia – mediastinoskopia

11.3.4. Wziernikowanie jamy opłucnej – torakoskopia

11.3.5. Dostęp piersiowo-brzuszny – torakolaparotomia

11.4. Rehabilitacja

11.4.1. Psychoterapia

11.4.2. Rehabilitacja przedoperacyjna

11.4.3. Rehabilitacja pooperacyjna

12. Fizjoterapia w chorobach nerek i dróg moczowych

12.1. Wprowadzenie do nefrologii dla fizjoterapeutów

12.2. Przewlekła choroba nerek

12.3. Choroby kłębuszków nerkowych

12.4. Choroby śródmiąższu nerek

12.5. Zakażenia układu moczowego

12.6. Wybrane nefropatie wtórne

12.6.1. Nefropatia cukrzycowa

12.6.2. Nefropatia nadciśnieniowa

12.7. Kamica nerkowa

12.8. Leczenie nerkozastępcze

12.9. Powikłania fizjoterapii wśród chorych na nerki

12.10. Medycyna fizykalna w urologii onkologicznej

12.11. Wellness, fitness a choroby nerek

13. Fizjoterapia w dermatologii

13.1. Zabiegi fizykoterapeutyczne stosowane w dermatologii

13.1.1. Termoterapia

13.1.2. Światłolecznictwo

13.1.3. Elektroterapia

13.1.4. Ultrasonoterapia

13.1.5. Pole elektromagnetyczne

13.1.6. Hydroterapia

13.1.7. Balneoterapia

13.2. Fizjoterapia wybranych schorzeń dermatologicznych

13.2.1. Łuszczyca pospolita (psoriasis vulgaris)

13.2.2. Łuszczyca stawowa (psoriasis arthropathica)

13.2.3. Atopowe zapalenie skóry (dermatitis atopica)

13.2.4. Twardzina (sclerodermia; morphea)

13.2.5. Owrzodzenie podudzi (ulcus cruris)

13.2.6. Trądzik pospolity (acne vulgaris)

13.2.7. Trądzik różowaty (rosacea)

13.2.8. Zaburzenia barwnikowe skóry

13.2.9. Bielactwo (vitiligo)

13.3. Zastosowanie fizykoterapii w kosmetyce i dermatologii estetycznej

14. Fizjoterapia w kosmetologii i medycynie estetycznej

14.1. Reakcja skóry na bodźce fizyczne

14.2. Fizjoterapia w problemach estetycznych

14.2.1. Proces starzenia się skóry

14.2.2. Cellulit

14.2.3. Nadwaga i otyłość

14.3. Elektroterapia w kosmetologii i medycynie estetycznej

14.3.1. Prąd stały

14.3.2. Prądy impulsowe

14.3.3. Epilacja elektryczna

14.4. Ultradźwięki w kosmetologii i medycynie estetycznej

14.5. Fototerapia w kosmetologii i medycynie estetycznej

14.6. Lasery i inne wysokoenergetyczne źródła światła

14.7. Masaż z użyciem przyrządów stosowany w kosmetologii i medycynie estetycznej

14.8. Metody fizykalne ułatwiające transport substancji czynnych do skóry

Piśmiennictwo

Skorowidz